Contents
I. Hôn nhân đồng giới và tình hình công nhận hôn nhân đồng giới trên thế giới
Hôn nhân đồng giới là việc kết hôn giữa hai người cùng giới, tức là hai người đều thuộc cùng một giới tính sinh học. Điều này có nghĩa là hai người trong một mối quan hệ hôn nhân đều là nam hoặc cùng là nữ.
Hôn nhân đồng giới được xem là một phần của quyền lợi của những người đồng giới, điều mà vẫn đang bị gây tranh cãi cho đến ngày nay. Có nhiều quốc gia đã công nhận người đồng giới nói chung và quyền lợi, đặc biệt là quyền hôn nhân đồng giới nói riêng, điển hình như Canada, Hà Lan, Bỉ, Tây Ban Nha, Anh, Mỹ, …
Tuy vậy, ngược lại có nhiều quốc gia trên thế giới không công nhận hoặc chưa công nhận hôn nhân đồng giới, thậm chí còn trừng phạt người đồng giới, điển hình như các quốc gia Hồi giáo ở Trung Đông, Châu Phi, các quốc gia Châu Á như Iran, Trung Quốc, Ấn Độ, Indonesia, các quốc gia Đông Âu như Nga, Belarus, … Việt Nam là môt trong số các quốc gia không công nhận hôn nhân đồng giới.
II. Hôn nhân đồng giới có được công nhận tại Việt Nam hay không?
Hiện tại ở VN, các chuyên gia nhận định rằng tính tới năm 2023, tại Việt Nam ước tính có khoảng 3-5% tổng dân số người đồng giới ở đủ mọi lứa tuổi, trong đó số lượng người đồng giới ở độ tuổi từ 20 đến 40 – lứa tuổi hôn nhân là nhiều nhất.
Trước đây việc kết hôn giữa những người cùng giới tính bị cấm theo khoản 5 Điều 10 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2000 và thậm chí người thực hiện hành vi này còn bị phạt hành chính:
“Điều 10. Những trường hợp cấm kết hôn
…
5. Giữa những người cùng giới tính.”
Tuy vậy đến Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014, sửa đổi bổ sung năm 2015 quy định cấm kết hôn giữa những người đồng tính đã bị hủy bỏ và sửa lại tại khoản 2 Điều 8:
“Nhà nước không thừa nhận hôn nhân giữa những người cùng giới tính.”.
Dù Nhà nước vẫn không thừa nhận việc hôn nhân đồng giới nhưng việc sửa đổi này thể hiện sự tiến bộ của Luật Hôn nhân và gia đình, tức việc thực hiện hành vi kết hôn giữa những người cùng giới tính không phải là hành vi cấm và do đó sẽ không bị phạt nếu thực hiện.
III. Lý do pháp lý hôn nhân đồng giới chưa được công nhận tại Việt Nam
Có nhiều lý do cho việc không công nhận hôn nhân đồng giới, ví dụ như các yếu tố về lịch sử quốc gia, thuần phong mỹ tục, văn hóa gia đình, sự không công nhận của phần lớn xã hội… Nhưng khi xét đến góc độ pháp lý, có thể thấy lý do xuất phát từ Hiến pháp Việt Nam năm 2013. Tại khoản 1 Điều 36 Hiến pháp 2013:
“Nam, nữ có quyền kết hôn, ly hôn. Hôn nhân theo nguyên tắc tự nguyện, tiến bộ, một vợ một chồng, vợ chồng bình đẳng, tôn trọng lẫn nhau”.
Như vậy, tại Hiến pháp – văn bản có giá trị pháp lý cao nhất, quy định rằng một trong các nguyên tắc của hôn nhân là một vợ, một chồng, tức phải có hai giới tính khác nhau mới có quyền kết hôn và ly hôn.
Đồng thời, tại Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014, sửa đổi bổ sung năm 2015 cũng ghi nhận tại khoản 5 Điều 3 rằng: “Kết hôn là việc nam và nữ xác lập quan hệ vợ chồng với nhau theo quy định của Luật này về điều kiện kết hôn và đăng ký kết hôn.”. Tức chỉ có nam và nữ mới được thực hiện việc kết hôn.
Từ đó có thể thấy, để công nhận vấn đề hôn nhân đồng giới thì cả hệ thống pháp luật cần phải thay đổi, bắt đầu từ văn bản quy phạm pháp luật cao nhất là Hiến pháp. Việc công nhận hôn nhân đồng giới hiện vẫn đang gây tranh cãi bởi nó có thể làm thay đổi cấu trúc, thành phần cơ bản nhất, hạt nhân của một xã hội – Đó là gia đình.